สารโดปามีนคืออะไร? สารเคมีแห่งความสุขที่คุณต้องรู้จัก

  •  23 ธ.ค. 67

เคยสงสัยไหมว่าทำไมเราถึงรู้สึกดีเมื่อประสบความสำเร็จ ทานของอร่อย หรือทำกิจกรรมที่เรารัก? คำตอบอยู่ที่ "สารโดปามีน" สารเคมีที่สำคัญในสมองที่มีบทบาทสร้างความสุขและแรงจูงใจให้กับเรา
โดปามีนไม่ได้เป็นเพียงแค่สารสื่อประสาทในสมองเท่านั้น แต่ยังมีอิทธิพลต่อพฤติกรรม การตัดสินใจ และการดำเนินชีวิตของเราอย่างลึกซึ้ง ในบทความนี้ เราจะพาคุณไปรู้จักกับโดปามีนให้ลึกซึ้งขึ้น พร้อมเคล็ดลับในการเพิ่มสารแห่งความสุขนี้ในชีวิตประจำวัน
 

โดปามีนคืออะไร?

โดปามีน (Dopamine) เป็นสารสื่อประสาทที่สมองสร้างขึ้นเพื่อส่งสัญญาณระหว่างเซลล์สมอง มีบทบาทสำคัญในการควบคุมอารมณ์ ความคิด และพฤติกรรม
หน้าที่สำคัญของโดปามีน

  • สร้างความสุข เมื่อเราทำกิจกรรมที่ทำให้รู้สึกดี เช่น ทานอาหารอร่อย ฟังเพลง หรือเล่นกีฬา โดปามีนจะถูกปล่อยออกมา
  • กระตุ้นแรงจูงใจ โดปามีนช่วยกระตุ้นให้เรามุ่งมั่นที่จะทำสิ่งต่างๆ
  • เชื่อมโยงระบบรางวัลในสมอง ระบบนี้ทำให้เรารับรู้ถึง "รางวัล" ที่เกิดขึ้น เช่น ความรู้สึกดีเมื่อบรรลุเป้าหมาย

การทำงานของโดปามีนในร่างกาย

โดปามีนทำงานร่วมกับ ระบบรางวัลในสมอง (Reward System) ซึ่งช่วยให้เรารู้สึกพึงพอใจและต้องการทำสิ่งนั้นซ้ำๆ

กระบวนการปล่อยโดปามีน

  • เมื่อเราทำกิจกรรมที่ชอบ เช่น การออกกำลังกาย การทำอาหาร หรือการอ่านหนังสือ
  • เมื่อประสบความสำเร็จ เช่น การทำงานเสร็จตามเป้าหมาย โดปามีนจะช่วยเสริมสร้างความมั่นใจ
  • เมื่อทำกิจกรรมใหม่ สมองจะปล่อยโดปามีนเมื่อเราทำสิ่งใหม่ๆ ซึ่งเป็นกลไกที่ช่วยให้เรารู้สึกท้าทาย

โดปามีนและผลกระทบต่ออารมณ์

ระดับโดปามีนที่สมดุล

  • ทำให้เรารู้สึกมีพลัง มีแรงจูงใจ และมีความสุข
  • ช่วยให้เราโฟกัสกับงานและกิจกรรมต่างๆ

เมื่อระดับโดปามีนผิดปกติ

  • โดปามีนต่ำ อาจทำให้รู้สึกเหนื่อยล้า ขาดแรงจูงใจ และเสี่ยงต่อโรคซึมเศร้า
  • โดปามีนสูงเกินไป อาจทำให้เกิดความเครียดหรือมีพฤติกรรมหุนหันพลันแล่น

โรคที่เกี่ยวข้องกับโดปามีน

  • โรคซึมเศร้า เกิดจากระดับโดปามีนที่ลดลง ทำให้ขาดความสุขในชีวิต
  • โรคพาร์กินสัน เกิดจากการลดลงของเซลล์สมองที่ผลิตโดปามีน

ปัจจัยที่ส่งผลต่อการผลิตสารโดปามีน

ปัจจัยที่ช่วยเพิ่มโดปามีน

  • การออกกำลังกาย เช่น การวิ่งหรือโยคะ
  • การพักผ่อนที่เพียงพอ การนอนหลับช่วยฟื้นฟูสมอง
  • อาหารที่มีประโยชน์ เช่น อาหารที่อุดมไปด้วยโปรตีนและกรดอะมิโน

ปัจจัยที่ลดระดับโดปามีน

  • ความเครียด เช่น การทำงานหนักเกินไป
  • การเสพติด เช่น การบริโภคน้ำตาล คาเฟอีน หรือยาเสพติด
  • การนอนหลับไม่เพียงพอ ส่งผลโดยตรงต่อระบบสื่อประสาท

วิธีเพิ่มระดับสารโดปามีนในชีวิตประจำวัน

  • การออกกำลังกาย เช่น การวิ่ง การเต้น หรือโยคะ ช่วยกระตุ้นการปล่อยโดปามีนและเพิ่มความสุข
  • ตั้งเป้าหมายเล็กๆ และทำสำเร็จ เช่น การอ่านหนังสือวันละ 10 หน้า หรือการจัดระเบียบห้อง เมื่อทำสำเร็จสมองจะปล่อยโดปามีนออกมา
  • การพักผ่อนที่เหมาะสม การนอนหลับที่เพียงพอช่วยฟื้นฟูสมองและรักษาระดับโดปามีนให้สมดุล
  • ทำกิจกรรมที่ชอบ การฟังเพลงโปรด ทำอาหารที่ชอบ หรือเล่นเกมสนุกๆ เป็นวิธีการกระตุ้นระบบรางวัลในสมอง

โดปามีนกับการเสพติด

บทบาทของโดปามีนในพฤติกรรมเสพติด

การเสพติด เช่น น้ำตาล คาเฟอีน หรือยาเสพติด เกิดจากการกระตุ้นระบบรางวัลของสมองซ้ำๆ ทำให้สมองต้องการโดปามีนมากขึ้น


วิธีลดความเสี่ยงต่อการเสพติด

ควบคุมการบริโภคสิ่งที่กระตุ้นโดปามีน เช่น น้ำตาล
หาเวลาพักผ่อนและผ่อนคลาย เช่น การเดินเล่นในธรรมชาติ

สรุป

สารโดปามีน คือกุญแจสำคัญที่ช่วยควบคุมความสุข แรงจูงใจ และการดำเนินชีวิตของเรา การดูแลสุขภาพร่างกายและจิตใจเป็นสิ่งสำคัญในการรักษาระดับโดปามีนให้สมดุล การออกกำลังกาย พักผ่อนเพียงพอ และการตั้งเป้าหมายเล็กๆ ในชีวิต เป็นวิธีง่ายๆ ที่ช่วยเพิ่มความสุขในแต่ละวัน
เพราะเมื่อเรามีโดปามีนในระดับที่เหมาะสม ไม่เพียงแต่ทำให้เรามีความสุข แต่ยังช่วยให้เรามีพลังในการก้าวไปสู่เป้าหมายใหม่ๆ ในชีวิต

ขอบคุณข้อมูลจาก

ราชวิทยาลัยสูตินรีแพทย์แห่งประเทศไทย (2565) "ภาวะครรภ์เป็นพิษ: สิ่งที่คุณแม่ต้องรู้"
www.rcog.or.th

โรงพยาบาลศิริราช (2565) "คำแนะนำสำหรับการดูแลสุขภาพในช่วงตั้งครรภ์"
sirirajhospital.com

กรมอนามัย. (2564) "แนวทางการดูแลคุณแม่ตั้งครรภ์เพื่อป้องกันภาวะครรภ์เป็นพิษ"
www.anamai.moph.go.th

สมาคมโรคหัวใจและหลอดเลือดแห่งประเทศไทย (2565) "บทบาทของความดันโลหิตสูงในภาวะครรภ์เป็นพิษ"
heart.or.th

องค์การอนามัยโลก (WHO) (2023) "Preeclampsia: Causes, Prevention, and Treatmen."
who.int

โรงพยาบาลรามาธิบดี. (2565) "คำแนะนำการป้องกันภาวะแทรกซ้อนในช่วงตั้งครรภ์."
ramahospital.com

topfaceclinic (2024) "Preeclampsia: Symptoms and Causes"

topfaceclinic.com

บทความที่น่าสนใจที่เกี่ยวข้อง